Wśród wielu bohaterów związanych z dziejami naszego regionu i naszej "małej ojczyzny" wyróżnić można postacie znane i mniej znane.
Niektóre z nich zajmują ważne miejsce w dziejach Polski. Inne wskazują nam jak trzeba zachować się w każdej chwili dziejowej. Warto tych bohaterów przywrócić naszej zbiorowej pamięci szczególnie w roku obchodów 100 - lecia bitwy warszawskiej oraz 75 - lecia zakończenia II wojny światowej.
Przygotowaliśmy krótkie informacje o kandydatach, którzy mogą zostać wybrani na patrona naszej szkoły m.in. o powstańcu kujawskim Antonim Prusimskim, Naczelniku Rządu Narodowego Andrzeju Boguszu, dyrektorze Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej Gustawie Adolfie Findeisenie, pierwszym kierowniku szkoły w Śmiłowicach Tadeuszu Wajcowiczu, powstańcach warszawskich: Krystynie Tadeuszu Findeisenie, Andrzeju Findeisenie, Andrzeju Janie Wajcowiczu, Hannie Wajcowicz, nauczycielkom ze szkoły w Śmiłowicach Jadwidze i Janinie Wiśniewskim, strażniku więziennym zamordowanym w Twerze Franciszku Siewierskim, dowódcy AK i WIN Józefie Modrzejewskim oraz poecie i działaczu ludowym Leonie Stankiewiczu.
Antoni Prusimski Ostroróg herbu Nałęcz
Wybitny polityk i patriota. Urodził się 4 III 1744 r. w Kamionnie. Był posłem na sejm elekcyjny w 1764 r. i sejmy 1773/75 r., 1778 r., 1780 r. Uczestniczył w konfederacji barskiej 1778 - 1782. Został odznaczony Orderem Św. Stanisława. Otrzymał starostwo niszczewickie. Dzierżawił majątek Śmiłowice na Kujawach. Po II rozbiorze w 1793 r. był jednym z organizatorów powstania kościuszkowskiego na Kujawach. W jego dworze w Śmiłowicach 20 VIII 1794 r. szlachta kujawska ogłosiła konfederację.
Rozpoczynając powstanie kościuszkowskie na Kujawach i w Wielkopolsce. W czasie powstania został mianowany generałem majorem kujawskim. Walczył z wojskami pruskimi o Włocławek i Inowrocław. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej rząd pruski za zdradę i udział w powstaniu skonfiskował jego dobra. Stratę swojego majątku skwitował krótko i bez żalu: "najważniejsza Ojczyzna!".
Po III rozbiorze w 1795 r. wyjechał do Wenecji, gdzie stanął na czele grupy umiarkowanych republikanów dążących do stworzenia wojska polskiego u boku Francji. W Mantui spotkał się z gen. Janem Henrykiem Dąbrowskim. W Londynie starał się o poparcie Anglików. W Paryżu Tadeusza Kościuszkę powitał listem "Lud i Wolność to dwa filary, na których muszą oprzeć się Polacy...". Powrócił do Wielkopolski w 1803 r. Nigdy nie odzyskał swoich dóbr. Zmarł w 1806 r. nie doczekawszy się Napoleona.
Andrzej Bogusz
Rotmistrz oddziału kawalerii Andrzej Bogusz urodził się we wsi Niwki w pow. gostyńskim. Brał udział w powstaniu poznańskim w 1848 r. za udział w którym został zesłany na Sybir. Po powrocie z zesłania w 1856r. osiadł w majątku Olganowo, gdzie w latach od lat 60 tych XIX w. działał w konspiracji. Po wybuchu powstania styczniowego 1863 r. zaciągnął się do powstańczej partii K. Mielęckiego. Uczestniczył w potyczkach z Rosjanami na Kujawach m.in. 10 II 1863 r. pod Cieplinami. Pełnił obowiązki kasjera a następnie szefa sztabu płk E. Calliera. W połowie roku 1863 został Naczelnikiem Rządu Narodowego na powiat włocławski. Wojska carskie ujęły go pod Koninem. Został skazany i rozstrzelany we Włocławku 24 XI 1863 r. "Powstanie straciło największego orędownika walk na Kujawach i wkrótce upadło".
Gustaw Adolf Findeisen
Człowiek niepospolity, działacz patriotyczny i organizator kolejnictwa. Urodził się 7 X 1834 r. w Gostyninie. Był synem przybyłego z Saksonii właściciela małego browaru i farbiarni. Od młodych lat uważał się za Polaka. Po utracie majątku rodziców zaczął służbę w administracji Królestwa Polskiego. W 1857 r. po śmierci rodziców, przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako aplikant w Komisji Przychodów i Skarbu utrzymując się też z korepetycji. W latach 60 tych rozpoczął współpracę z konspiracją białych. Został wysłany na studia do Drezna i Paryża. W Paryżu nawiązał kontakt z Biurem Hotelu Lambert. Po wybuchu powstania Hotel Lambert wysłał go z misją do kraju w celu wybadania nastrojów oraz postawy Austrii. Po drodze w Dreźnie spotkał się z Kraszewskim, w Krakowie z Wodzickim i Koźmianem, we Lwowie z A. Sapiehą a w Wiedniu z L. Sapiehą. Po zmianie polityki Hotelu Lambert, odwołało go z kraju do Paryża. Do kraju powrócił po powstaniu w 1865 r. Znalazł pracę w biurze kolei warszawsko - wiedeńskiej. W 1867 r. został członkiem dyrekcji do spraw finansowych, a w 1872 r. dyrektorem kolei Warszawsko - Wiedeńskiej i Warszawsko - Bydgoskiej. Wprowadził w tej firmie szereg reform. W miejsce j. niemieckiego wprowadził j. polski jako urzędowy i założył kasę oszczędności dla pracowników. W 1872 r. założył szkołę techniczną dla maszynistów w Warszawie. Ustąpił ze stanowiska w 1883 r. Osiadł w majątku Śmiłowice, gdzie aż do śmierci pracował nad jego unowocześnieniem. Okazał się doskonałym gospodarzem. Był znanym w środowisku warszawskim filantropem. Zmarł 1 II 1885 r. w Śmiłowicach. Został pochowany został na cmentarzu ewangelickim na Powązkach w Warszawie.
Jadwiga Wiśniewska i Janina Wiśniewska
Jadwiga Wiśniewska urodzona w 1903 r. w okresie międzywojennym uczyła j. polskiego, historii i rysunków w Szkole Powszechnej w Śmiłowicach. W czasie okupacji prowadziła tajne nauczanie na terenie powiatu włocławskiego. Po wojnie aż do emerytury pracowała w Śmiłowicach. Zmarła w 1987 r. Została pochowana na miejscowym cmentarzu. Janina Wiśniewska urodzona w 1905 r. w okresie międzywojennym uczyła w Śmiłowicach geografii, historii, robót, gry i gimnastyki. W czasie wojny nauczała w domu. Po wojnie pracowała w szkole w Śmiłowicach. Zmarła w1994 r. Została pochowana w Śmiłowicach.
Leon Stankiewicz
Społecznik, nauczyciel, muzyk, regionalista i poeta urodzony 17 VI 1907 r. w Skibicach. Uczęszczał do szkoły w Śmiłowicach i w Chodczu. Po roku nauki w Seminarium Nauczycielskim we Włocławku wrócił do pracy w gospodarstwie rodziców. Był aktywnym członkiem OSP, działaczem ludowym i społecznikiem. Pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Powiatowego SL we Włocławku. W czasie okupacji został wysiedlony do Generalnej Guberni. Po wojnie w 1945 r. powrócił na gospodarstwo do Rakutowa. Wkrótce został wójtem gminy Kowal. W latach późniejszych pracował w szkołach w Grabkowie, Nakonowie i Kowalu. Założył i przez wiele lat prowadził Kapelę "Spod Kowala", Młodzieżowy Zespół Pieśni i Tańca "Kujawianka" w Kowalu, szkolny zespół taneczny oraz Zespół "Echo Kujaw". Zbierał przez lata materiały dotyczące folkloru, które opublikował w książce "Folklor muzyczny Kujaw Wschodnich". Wydał też tomik swojej poezji "Co mi moja gwiazda gada". Zm. 24 II 1993 r. w Kowalu. Jest Honorowym Obywatelem Kowala. Jego imieniem nazwano park miejski w Kowalu.
Franciszek Siewierski
Strażnik Służby Więziennej - Franciszek Siewierski urodzony 24 I 1909 r. w Śmiłowicach. W 1934 r. był strażnikiem więzienia Sądu Grodzkiego w Drohobyczu. We wrześniu 1939 r. był funkcjonariuszem więzienia w Bydgoszczy, z którym ewakuował się na wschód. Po wkroczeniu do Polski Rosjan 17 września 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej. Wraz z innymi strażnikami został uwięziony w obozie jenieckim w Ostaszkowie. Został zamordowany na rozkaz Stalina w piwnicach więzienia NKWD w Kalininie (Twer). Ciało Franciszka Siewierskiego zostało odnalezione zostało w zbiorowej mogile pomordowanych polskich jeńców wojennych w Miednoje.
Tadeusz Findeisen
Działacz społeczny i gospodarczy, właściciel majątku Śmiłowice urodzony 1 IV 1875 r. w Warszawie. Od końca XIX w. pełnił wiele funkcji społecznych i gospodarczych. W 1939 r. po odmowie podpisania niemieckiej volkslisty musiał uciekać przed aresztowaniem i do końca okupacji ukrywać się przed Niemcami w Warszawie. Jego współcześni tak go wspominali: Gospodarny i aktywny, przywrócił majątek Śmiłowice do rozkwitu, inicjował założenie Banku Kujawskiego we Włocławku, Zakładów Mięsnych w Czerniewicach i Cukrowni w Choceniu. Prócz prezesowania w tych w przedsięwzięciach prowadził działalność oświatową. Tadeusz Findeisen wykładał w Szkole Rolniczej w Starym Brześciu i na powszechnych kursach Kujawskiego Towarzystwa Rolniczego. ... był raczej oszczędny i spartański. W czasie powstania stracił 2 synów. W wyniku reformy rolnej stracił swój majątek. Po zakończeniu wojny nigdy nie powrócił na Kujawy. Zmarł 30 III 1948 r. w Grodzisku Mazowieckim. Jego symboliczny grób znajduje się w grobowcu rodzinnym w Śmiłowicach.
Andrzej Findeisen
Żołnierz i powstaniec warszawski ur.odzony 30 XI 1915 r. w Petersburgu. Był synem Tadeusza Findeisena właściciela majątku Śmiłowice. W latach 1934 - 1938 studiował na SGH w Warszawie. W 1938 r. ukończył Szkołę Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. We wrześniu 1939 r. walczył w 8 Pułk Strzelców Konnych na Pomorzu. Działał w konspiracji w Warszawie. Porucznik Andrzej Findeisen ps. "Turkiel" w powstaniu walczył na Mokotowie jako dowódca 3 szwadronu 1 Pułku Szwoleżerów im. Józefa Piłsudskiego. Po nieudanym ataku na koszary szwoleżerów wycofał się do Lasów Kabackich. Poległ 2 VIII 1944 r. w czasie powrotu do Warszawy w okolicach Piaseczna. Gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Krystyn Tadeusz Findeisen
Powstaniec warszawski urozony 10 V 1924 r. w Śmiłowicach. Był synem właściciela majątku Śmiłowice Tadeusza Findeisena. W czasie okupacji działał w konspiracji w Warszawie. Podchorąży AK zginął prawdopodobnie w pierwszych dniach powstania w sierpniu 1944 r. Został uznany za zaginionego. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Śmiłowicach.
Wojciech Gajkiewicz
Działacz patriotyczny i społeczny urodzony w Wieńcu 15 IV 1876 r. Był sekretarzem gminy Śmiłowice a następnie gminy Wieniec. Był długoletnim Prezesem Włocławskiego Oddziału Związku Pracowników Samorządowych. Dzięki jego staraniom w Śmiłowicach nastąpiła dobudowa i remont szkoły oraz budowa piętrowej remizy strażackiej. Po I wojnie był naczelnikiem OSP w Śmiłowicach, Nakonowie i w Machnaczu oraz naczelnikiem Rejonu Włocławskiego OSP. Za wprowadzenie do gminnej korespondencji, prowadzenie posiedzeń i zebrań gminnych po polsku oraz udział w strajku szkolnym został skazany na kilka miesięcy carskiego więzienia. W 1916 r. zorganizował i był pierwszym komendantem POW w gminie Śmiłowice. 11 listopada 1918 r. na czele straży ogniowej ze Śmiłowic rozbroił załogę niemiecką, zajął stację kolejową, magazyny i pocztę w Czerniewicach. W 1920 r. walczył w wojnie z Rosją. Był najbardziej zasłużonym członkiem OSP w Śmiłowicach. W 1930 r. został wybrany do Zarządu Związku Straży Pożarnych Okręgu Włocławskiego. Za zasługi otrzymał Medal Niepodległości. Zmarł 22 VII 1938 r. w Wieńcu.
Tadeusz Stanisław Wajcowicz
Żołnierz, legionista, nauczyciel i pierwszy kierownik szkoły w Śmiłowicach, urodzony 29 IV1895 r. Pochodził z Krakowa. Przed wybuchem I wojny należał do Strzelca. W 1914 r. wstąpił do 1 kompanii kadrowej, a następnie I Brygady Legionów Józefa Piłsudskiego. Był dwukrotnie ranny w walkach na Podolu i pod Kijowem. Po wojnie z Rosją 1920 r. został oddelegowany do Śmiłowic na stanowisko kierownika szkoły powszechnej. W 1932 r. został inspektorem oświaty we Włocławku. W czasie II wojny światowej brał czynny udział w konspiracji w Warszawie jako członek ZWZ i AK. Walczył w powstaniu warszawskim. Po wojnie powrócił do Włocławka gdzie pełnił funkcję inspektora oświaty. W lipcu 1945 r. wraz z delegacją nauczycieli z Włocławka został wysłany na ziemie odzyskane w celu zorganizowania polskiego szkolnictwa. Pełnił funkcję inspektora szkolnego w Kołobrzegu i Koszalinie. Od 1953 r. był kierownikiem Szkoły Podstawowej w Barczewie. Zm. 29 XI 1966 r. w Olsztynie. Został pochowany w Olsztynie. Za zasługi otrzymał Medal Niepodległości.
Anna Wajcowicz
Harcerka i bohaterka powstania warszawskiego Anna Wajcowicz ps. "Hanka Kołczanka" urodzona 5 VII 1924 r. w szkole w Śmiłowicach. Przed wojna była aktywną włocławską harcerką. W czasie okupacji włączyła się w działalność konspiracyjną w Warszawie. Walki w powstaniu rozpoczęła w II plutonie "Alek" 2 kompanii "Rudy" batalionu "Zośka" jako łączniczka. Poległa 1 VIII 1944 r. na ul. Okopowej od serii karabinu maszynowego w czasie rozbrajania Niemców. Pochowana została na Powązkach Wojskowych w kwaterach żołnierzy i sanitariuszek batalionu "Zośka". Jest pierwszą poległą w powstaniu warszawskim kobietą. Z batalionu "Zośka" . "Hanka Kołczanka" to symboliczna postać nie tylko batalionu "Zośka", ale i też symbolem poległych w powstaniu dziewcząt. Jej imieniem został nazwany zastęp 1 Wareckiej Drużyny Harcerek. A na Politechnice Warszawskiej wisi jej tablica pamiątkowa. A ostatnio doczekała się murala na Woli w Warszawie.
Andrzej Jan Wajcowicz
Powstaniec urodzony 22 VI 1926 r. w Śmiłowicach. Był bratem Anny i synem Tadeusza Stanisława Wajcowicza. W czasie okupacji brał udział w konspiracji. W powstaniu ps. "Baca", walczył w II plutonie 2 kompanii "Rudy". 13 VIII 1944 r. został ciężko ranny w czasie walk na Stawkach (stracił wzrok). Do Włocławka powrócił po długiej rekonwalescencji wiosną 1945 r. Włączył się w konspiracje poakowską. Za działalność konspiracyjną został przez UB aresztowany i uwięziony we Włocławku. W wyniku amnestii został zwolniony z więzienia i wyjechał do Warszawy. Ukończył studia inżynierskie na Politechnice Warszawskiej. Zmarł 14 III 1996 r. w Olsztynie.
Józef Modrzejewski
Żołnierz WP, AK i WIN Józef Modrzejewski urodził się 14 II 1909 r. w Kuźnicach. Ukończył Gimnazjum im. J. Długosza we Włocławku. Po maturze wstąpił do wojska. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim i Szkołę Podchorążych Artylerii w Toruniu. Służył jako oficer w 3 pułku artylerii w Zamościu. W kampanii wrześniowej w 1939r. walczył w 3 DP w Górach Świętokrzyskich i na Lubelszczyźnie. Dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł. Przystąpił do działalności konspiracyjnej. Był komendantem Obwodu ZWZ - AK Jasło od 1940 do 1944 r. W czasie akcji "Burza" kierował działaniami bojowych w Obwodzie AK Jasło. 9 IX 1944r. został aresztowany przez NKWD r. Po ucieczce z więzienia został za-cą inspektora AK Jasło, a później NIE i DSZ Krosno/Jasło. Następnie został kierownikiem Rejonu WiN Krosno, a wkrótce WiN Rzeszów. W marcu 1946 r. objął funkcję szefa sztabu WiN w Krakowie. Zagrożony aresztowaniem uciekł z kraju w 1946 r. i przez Czechosłowację dostał się do Niemiec. A następnie przez Włochy wyjechał do Anglii. W Anglii początkowo pracował na farmie pod Londynem. A po ukończeniu kursu dentystycznego pracował jako technik dentystyczny. W styczniu 1951r. opuścił Anglię i zamieszkał w Stanach Zjednoczonych gdzie pracował początkowo jako technik dentystyczny. Skończył studia inżynierskie i przez kolejne 25 lat pracował przy budowie rafinerii i elektrowni. Zmarł 27 X 1995 r. w Voorhees w New Jersey w wieku 86 lat. Urna z prochami legendarnego ppłk. ps."Lisa" złożona została na jasielskim cmentarzu 9 XII 1995 r. Jego imieniem nazwano Liceum Ogólnokształcące w Jaśle.
Opracował: Sławomir Gwardecki
